Xử lý nước thải chế biến thực phẩm là quy trình loại bỏ các chất ô nhiễm và tạp chất có trong nước thải, nhằm đảm bảo nước thải được xử lý an toàn trước khi được xả thải hoặc tái sử dụng. Quy trình này giúp giảm tác động tiêu cực lên môi trường và bảo vệ sức khỏe con người.

Nước thải chế biến thực phẩm có hàm lượng chất hữu cơ, COD, BOD cao, các chất rắn lơ lửng trong nước thải cũng rất cao. Nồng độ và thành phần trong nước thải tùy thuộc vào loại sản phẩm mà cơ sở chế biến, tuy nhiên, thường có các đặc trưng sau đây:

Chứa các chất hữu cơ có nguồn gốc từ thực vật, không có độc tính, dễ dàng phân hủy bởi các vi sinh vật
Chứa các chất hữu cơ có nguồn gốc từ động vật, không có độc tính, chủ yếu là các protein và chất béo, rất khó bị phân hủy bởi các vi sinh vật
Các chất thải đặc trưng bao gồm: dầu mỡ, chất rắn lơ lửng, BOD, COD và các vi khuẩn gây hại.

Ngành chế biến thực phẩm tại Việt Nam hiện nay ảnh hưởng đến môi trường như thế nào?
     Đây là một câu hỏi quan trọng mà không chỉ các nhà sản xuất, mà cả các nhà quản lý và người tiêu dùng cũng cần quan tâm. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, ngành chế biến thực phẩm là một trong những ngành có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 9,6% vào tổng sản phẩm trong nước (GDP) và 15% vào tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa. Tuy nhiên, ngành chế biến thực phẩm cũng gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường, như ô nhiễm không khí, nước và đất do khí thải, nước thải và chất thải rắn từ quá trình sản xuất và tiêu thụ. Một số vấn đề cụ thể có thể kể đến như sau:

     Ô nhiễm không khí:
     Ngành chế biến thực phẩm sử dụng nhiều loại nhiên liệu để cung cấp năng lượng cho các thiết bị và máy móc, như than, dầu, gas, điện… Những loại nhiên liệu này khi đốt cháy sẽ phát ra các khí gây hiệu ứng nhà kính (CO2, CH4, N2O…) và các khí gây ô nhiễm không khí (SO2, NOx, CO, VOCs…). Ngoài ra, một số quá trình chế biến cũng tạo ra các khí có mùi hôi khó chịu hoặc độc hại, như H2S, NH3, amin… từ việc xử lý nguyên liệu động vật hoặc thực vật. Các khí này không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động và cộng đồng xung quanh, mà còn làm giảm chất lượng sản phẩm và hình ảnh của doanh nghiệp.

     Ô nhiễm nước:
     Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, ngành chế biến thực phẩm đứng thứ ba trong số các ngành công nghiệp phát thải nhiều chất ô nhiễm nhất vào môi trường nước, chỉ sau ngành giấy và dệt may.

    Các chất ô nhiễm chủ yếu bao gồm các chất hữu cơ, nitơ, phốt pho, các kim loại nặng và vi sinh vật gây bệnh. Những chất ô nhiễm này không chỉ làm giảm chất lượng nước sông, hồ, ao, đầm, mà còn gây hại cho sức khỏe con người và sinh vật sống trong nước.

     Ngành chế biến thực phẩm tiêu thụ rất nhiều nước trong các quá trình rửa, ngâm, luộc, sấy, làm sạch… Nước thải từ ngành chế biến thực phẩm có hàm lượng cơ chất (BOD, COD), nitơ (NH4+, NO3-), phốt pho (PO43-), chất lượng vi sinh vật (Coliform, E.coli…) và kim loại nặng (Pb, Cd, Hg…) cao.

Làm gì để giải quyết tình trạng xả thải trong ngành chế biến thực phẩm
     Xả thải là một trong những vấn đề lớn nhất của ngành chế biến thực phẩm, không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn gây ra lãng phí nguồn lực và chi phí sản xuất. Để giải quyết tình trạng này, các doanh nghiệp cần áp dụng các giải pháp như sau:

    + Tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm thiểu lượng nguyên liệu và năng lượng tiêu hao, từ đó giảm lượng chất thải sinh ra.
    + Phân loại chất thải tại nguồn để dễ dàng tái chế, tái sử dụng hoặc xử lý theo phương thức phù hợp.
    + Đầu tư vào công nghệ xử lý chất thải hiện đại và hiệu quả, như biogas, compost, sinh khối, phân hủy sinh học, v.v.
    + Hợp tác với các tổ chức phi chính phủ, cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng địa phương để nâng cao nhận thức và trách nhiệm về bảo vệ môi trường, cũng như tìm kiếm các cơ hội hợp tác và hỗ trợ trong việc xử lý chất thải.
    + Tham gia vào các chương trình và chính sách khuyến khích hoặc hỗ trợ ngành chế biến thực phẩm trong việc giảm thiểu và xử lý chất thải, như chứng nhận xanh, thuế miễn giảm, vay ưu đãi, v.v.
     Bằng cách áp dụng các giải pháp trên, ngành chế biến thực phẩm không chỉ có thể giải quyết tình trạng xả thải một cách bền vững mà còn tạo ra nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường cho doanh nghiệp và cộng đồng.

Quy trình xử lý nước thải chế biến thực phẩm phổ biến gồm các giai đoạn sau:
     + Sơ lọc: Loại bỏ các tạp chất lớn như rác, cặn bã, vỏ trái cây, v.v. bằng cách sử dụng các lưới, rổ hoặc bẫy cặn.
     + Lắng ngưng: Tách các tạp chất nhỏ hơn như bùn, cát, dầu mỡ, v.v. bằng cách sử dụng các bể lắng hoặc bể ngưng tụ.
     + Sinh học: Xử lý các chất hữu cơ và vi sinh vật bằng cách sử dụng các vi khuẩn hoặc nấm để phân hủy chúng. Có hai loại xử lý sinh học là xử lý kị khí (không có oxy) và xử lý hiếu khí (có oxy).
     + Tinh lọc: Loại bỏ các tạp chất còn sót lại như kim loại nặng, hóa chất độc hại, vi khuẩn gây bệnh, v.v. bằng cách sử dụng các phương pháp như lọc cát, than hoạt tính, ozone, UV, v.v.
     + Xả thải hoặc tái sử dụng: Sau khi xử lý, nước thải có thể được xả thải vào môi trường hoặc tái sử dụng cho các mục đích khác như tưới tiêu, làm mát, nuôi trồng thủy sản, v.v.
Thành phần , tính chất chung của ngành chế biến  thực phẩm

Sơ đồ quy trình công nghệ chế biến thực phẩm

Sơ đồ xử lý nước thải chế biến thực phẩm
Thuyết minh quy trình công nghệ xử lý nước thải chế biến thực phẩm
Nước thải được dẫn qua song chắn rác trước khi cho vào hố thu gom nước thải.

Để ổn định lưu lượng và chất lượng của nước thải vào các công trình xử lý nước thải phía sau. Nước thải được tiếp tục dẫn nước qua bể điều hòa. Tại đây, có cung cấp hệ thống thổi khí với mục đích để khuấy trộn, điều hòa, ổn định nguồn nước thải.

Sau đó lắng các thành phần chất ô nhiễm dựa vào tác dụng của lực trọng lực tại bể lắng 1.

Nhờ vào hệ thống thổi khí để xáo trộn và tạo được thời gian tiếp xúc giữa nước và chất ô nhiễm tại bể Aerotank để lắng xuống ở bể lắng 2.

Tại bể trung gian khử trùng, nước thải được châm dung dịch sát khuẩn để loại bỏ các vi sinh vật và dẫn qua bể lọc áp lực để xử lý triệt để các thành phần chất hòa tan, chất hữu cơ còn lại trong nước thải trước khi thải ra hệ thống tiếp nhận.

Lượng bùn trong 2 bể lắng 1 và 2 thì sẽ được bơm qua bể lắng bùn và bơm ra ngoài sân phơi bùn phơi khô hoặc máy ép bùn để giảm lượng nước trong bùn, giảm khối lượng bùn trước khi đem bùn đi xử lý định kỳ.